REPUBLIKA SRPSKA JAVNA USTANOVA „VODE SRPSKE“ BIJELJINA

Kvalitetnije upravljanje vodama uz pomoć savremenih tehnologija

okt 22, 2020 Novosti

Novoformirano odjeljenje za informacione tehnologije za kratko vrijeme postiglo je zavidne rezultate. Imperativ rada ovog odjeljenja predstavlja uvođenje savremenih tehnologija u sve sektore i radne procese, a sve u cilju funkcionalnijeg rada Javne ustanove „Vode Srpske“ Bijeljina.

---

Oblast koju pokriva rad Odjeljenja za informacione tehnologije je vrlo široka, te tako u svom sastavu ima hidrologa, hidrauličara, GIS eksperta, administratora baza podataka, administratora računarske i mrežne infrastrukture, kao i osobe zadužene za informacionu bezbjednost. U cilju bolje organizacije samog odjeljenja interno su obrazovane sljedeće uže organizacione jedinice:

– Vodni informacioni sistem,
– Prognozni sistemi i
– Tehnička podrška, informacione bezbjednosti i održavanje sistema.

Vodni informacioni sistem – VIS

Upravljanje vodama kao resursom budućnosti, na današnjem stepenu tehnološkog razvoja, nezamislivo je bez kvalitetnog monitoringa oslonjenog na tehnologiju geografskih informacionih sistema (GIS). Osnovni cilj VIS-a je da pruži podršku u upravljanju vodama u svim segmentima: planiranju, istraživanju, projektovanju, održavanju, izvještavanju prema međunarodnim obavezama, te praćenju i informisanju javnosti.

JU „Vode Srpske“ prepoznala je značaj vodnog informacionog sistema, te je u prethodnom periodu finansirala izradu više internet aplikacija za unos alfanumeričkih podataka koje omogućavaju jednostavan i siguran način unošenja i pregleda podataka upotrebom nekog od uobičajenih internet pretraživača:

Aplikacija „Vodni katastri“ je namijenjena za unos, ažuriranje i korištenje prostornih i alfanumeričkih podataka o površinskim vodama, korišćenju voda, podzemnim vodama, vodnim građevinama, zaštiti od voda, zaštiti voda, monitoringu i meteorološkim stanicama. Zaposleni u odjeljenju za IT su u prethodnom periodu izvršili prikupljanje podataka iz niza projekata, njihovo prilagođavanje GIS Esri formatu i unošenje u bazu. Rad na ovoj aplikaciji zahtjeva kontinuiran unos velike količine podataka po dinamičkim planovima koji se izrađuju na godišnjem nivou.

Aplikacija „Vodna knjiga“ namijenjena je za unos, ažuriranje i korištenje alfanumeričkih podataka vodnih akata (zahtjevi za izdavanje vodnih akata, vodne saglasnosti, vodne dozvole, upravni postupci). U saradnji sa Odjeljenjem za izdavanje vodnih akata u proteklom periodu je intenziviran unos podataka u aplikaciju „Vodna knjiga“, te je do kraja januara 2020. godine izvršen kompletan unos svih izdatih vodnih akata u JU „Vode Srpske“ Bijeljina za period 2016-2019. godine.

Aplikacija „Vodna karakterizacija“ namijenjena za unos, ažuriranje i korištenje alfanumeričkih, te pregled prostornih podataka, koji su rezultat određivanja karakteristika vodnih područja i riječnih bazena za potrebe izrade Plana upravljanja riječnim bazenima. Trenutno je u toku proces ažuriranja i prilagođavanja modula „Vodna karakterizacija“ novim verzijama „SQL“ server baze i „ArcGIS“ softvera, a okončanje ovog projekta očekuje se krajem oktobra 2020. godine.

Aplikacija „Upravljanje vodama“ je namijenjena za korištenje podataka iz oblasti  upravljanja rizicima od poplava, uz pomoć koje se na brz i jednostavan način mogu pregledati mape opasnosti i mape rizika od poplava za cijelu teritoriju Republike Srpske. Ova aplikacija je trenutno u izradi, a okončanje aktivnosti na njoj je u direktnoj zavisnosti sa projektom „Mape opasnosti i mape rizika od poplava“ koji se provodi uz pomoć IPA sredstava. Puštanje u funkciju same aplikacije očekuje se krajem oktobra tekuće godine.

Uz navedene internet aplikacije izrađeni su i internet GIS preglednici koji omogućavaju brz i jednostavan prikaz, pregled i analizu prostornih podataka. Krajem 2019. godine izvršena je obuka 30 zaposlenih u JU “Vode Srpske”, kako bi se ažuriranje i korištenja podataka samog VIS-a omogućilo u različitim sektorima ove institucije.

Pregled rada VIS-a može se pogledati na internet adresi: https://rvisportal.voders.org/VodniKatastri/GIS/

Prikaz VIS-a – modul „Vodni katastri“

Prognozni sistemi (PS)

Uspostavljanje hidrološkog prognoznog sistema ranog upozorenja za poplave u Republici Srpskoj ključna je aktivnost u segmentu prevencije i ranog upozoravanja. Neophodnost uspostave ovakvog sistema jedna je od preporuka Evropske direktive o vodama, a potreba za ovakvim sistemom na našem prostoru, nažalost, najbolje se pokazala tokom poplava 2014. godine.

U cilju poboljšanja osmatračke mreže, izvršena je sanacija i rekonstrukcija pet postojećih hidroloških stanica i jedne meteorološke, i nabavka dvije nove hidrološke stanice, što sada predstavlja mrežu od 18 automatskih stanica pod kontrolom JU „Vode Srpske”. Povećavanje mreže automatskih hidroloških i meteoroloških stanica jedan je od prioriteta JU „Vode Srpske“ Bijeljina.

Da bi se uradila procjena uticaja hidroloških prilika na mogućnost pojave poplava, pored ulaznih podataka sa mjernih stanica, predstavnici odjeljenja za IT koriste softverske sisteme koji omogućavaju predviđanja i blagovremena upozoravanja na takvu mogućnost. Trenutno su u upotrebi dva softverska sistema:

– „Flood forecasting and warning system (FFWS)“, koji predstavlja regionalnu platformu za prognozu poplava u slivu rijeke Save. Ovaj sistem razvija se u saradnji sa svim zemljama u slivu rijeke Save (Slovenija, Hrvatska, BiH, Crna Gora i Srbija) i kao takav predstavlja jedinstven sistem u Evropi.

– „MIKE“ sistem koji se razvija na nivou BiH i predstavlja platformu za prognozu poplava. Za sada je kroz razvoj ove platforme izrađen prognozni model za slivove rijeke Une sa Sanom i Vrbasa i to kao 1D i kvazi 2D model. Ova dva modela uključena su u istu platformu sa mogućnošću internet pregleda.

U toku je izrada prognoznog modela za rijeku Bosnu i Ukrinu, IPA sredstvima, a ovaj model bi bio najsavremeniji prognozni model, jer bi pored korištenja podataka lidar snimaka i hibridnog modela terena, bio razvijen kao 2D model. Isti bi takođe bio sjedinjen sa prognoznim modelima za sliv rijeke Une i Vrbasa u jedinstvenu nacionalnu – „MIKE“ platformu.

Izrada prognoznog modela za sliv rijeke Drine realizuje se grant sredstvima „GEF WBDRBMP“ projekta, te se sa zadovoljstvom može reći da će do sredine 2021. godine biti u funkciji prognozni modeli za sve veće vodotoke u BiH (Una, Vrbas, Bosna, Ukrina, Drina i Sava).

Ovdje svakako treba biti veoma obazriv, jer i pored svih tehnoloških dostignuća predviđanje prirodnih događaja i njihova dinamika nije nešto čime čovječanstvo potpuno vlada. Tačnost ovakvih modela prvenstveno zavisi od tačnosti numeričkih prognoznih modela za padavine, a potom i od dužine intervala za koji se vrši prognoza. Zbog nedostatka pojedinih parametara sistem može da potcijeni ili precijeni krajnji rezultat, a slijepo vjerovanje prikazanom rezultatu može biti kobno. Stoga je na prognostičarima jako velika odgovornost koja se gradi njihovim stručnim usavršavanjem i konstantnim radom i upoznavanjem sa sistemom.

U svakodnevnom radu predstavnici IT odjeljenja vrše provjere iz više izvora i tek ukoliko se na osnovu više izvora potvrdi mogućnost poplavnog rizika u narednih 72 časa, obavještavaju nadređene rukovodioce u ustanovi, lokalnoj zajednici, civilnoj zaštiti i ostale učesnike za odbranu od poplava po GOP-u, s ciljem efikasne i pravovremene odbrane od poplava.

Prikaz Sava „FFWS“ aplikacije za prognozu i upozorenje na poplave

Tehnička podrška,  informacione bezbjednosti i održavanja sistema

Posebna pažnja u radu Odjeljenja za IT posvećena je modernizaciji IT opreme unutar JU „Vode Srpske“ Bijeljina. Izvršena je rekonstrukcija mrežne infrastrukture, kao i implementacija svih dijelova informacionog sistema bezbjednosnim komponentama, a u cilju uspostavljanja funkcionalnog i bezbjednog informacionog sistema ustanove.

Realizacija je izvedena u nekoliko faza, i to:

1. utvrđivanje trenutnog stanja informacionog sistema,
2. rekonstrukcija mrežne infrastrukture (odvajanje korisničkih stanica od serverske infrastrukture),
3. uspostavljanje nove serverske infrastrukture,
4. priključenje područnih kancelarija na novu infrastrukturu,
5. procjena rizika kompletne infrastrukture ustanove u sjedištu, kao i svih područnih kancelarija, te otklanjanje nedostataka,
6. razvoj i implementacija bezbjednosnih komponenti sistema,
7. podešavanje i administracija internet i mejl servera.

Bezbjednosne komponente informacionog sistema su integrisane u sistem zaštite u nekoliko faza:

a) kreirana platforma za virtuelizaciju na kojoj su instalirane virtuelne mašine sa bezbjednosnim komponentama („Kaspersky update utility“,„Windows Server Update Services – WSUS“, „Forward Proxy“, „IDS“ i „DPI“, „SIEM“, „Reverse Proxy“, „Domain controller“, „MIKE“).

b) kreirana platforma za virtuelizaciju na kojoj je instaliran sistem za skladištenje podataka,
v) konfigurisanje „Firewall“-a,
g) konfigurisanje „DMZ“ zone,

Realizacijom gore navedenih aktivnosti uspostavljen je jedinstven integrisani sistem sajber bezbjednosti JU „Vode Srpske”, te je virtuelizacijom informacionog sistema povećana funkcionalnost istog sa minimalnim rizikom štete. Monitoring cijelog sistema vrši se neprekidno. Servis digitalne forenzike se koristi u slučaju incidenata i raspoloživ je svim danima u sedmici. Procjena rizika se radi najmanje četiri puta godišnje u sjedištu ustanove i svim područnim kancelarijama, a sve u skladu sa Zakonom o bezbjednosti kritičnih infrastruktura u Republici Srpskoj i Zakonom o informacionoj bezbjednosti Republike Srpske. Postignuta je kompatibilnost sa standardima „ISO/IEC 27000“, „ISO/IEC 27001“ i „ISO/IEC 27002“. Takođe, definisani su obrazci za rad IT-a, kako bi se izvršila kategorizacija poslova i evidentiranje zahtjeva krajnjih korisnika ka IT-u. Definisanjem ovih obrazaca izvršena je priprema dokumentacije za uvođenje ISO standarda u JU „Vode Srpske“.

---