REPUBLIKA SRPSKA JAVNA USTANOVA „VODE SRPSKE“ BIJELJINA

Stručni ugao: Primjena „FIDIC“ modela za praćenje projekata

maj 11, 2021 Novosti

Piše: Mladen Antonić, master inženjer građevinarstva NAČELNIK ODJELJENJA ZA PRAĆENJE PROJEKATA; SEKTOR ZA UPRAVLJANJE VODAMA ORS SAVE

---

U okviru Sektora za upravljanje vodama oblasnim riječnim slivom Save funkcioniše Odjeljenje za praćenje projekata koje je osnovano sa ciljem da učestvuje u aktivnostima pripreme i realizacije infrastrukturnih projekata koji se finansiraju iz domaćih fondova i organizacija, programa Evropske unije, kao i drugih vidova finansiranja od strane ostalih međunarodnih finansijskih institucija kao što su Evropska investiciona banka, Evropska banka za obnovu i razvoj, Svjetska banka i druge.

Trenutno, primarni fokus Odjeljenja predstavlja praćenje realizacije projekta „Hitne pomoći i zaštite od poplava u Republici Srpskoj“. Za realizaciju ovog projekta Ministarstvo finansija i trezora BiH i Ministarstvo finansija Republike Srpske potpisali su ugovor o finansiranju sa Evropskom investicionom bankom za dobijanje kreditnih sredstava u iznosu od 55 miliona evra, a za implementaciju ovih kreditnih sredstava zaduženo je Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede u Vladi Republike Srpske, odnosno Javna ustanova „Vode Srpske“ Bijeljina. Formiran je i tim (PMU) koji se sastoji od članova ispred ključnih institucija (Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede; Ministarstvo finansija; Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju; JU „Vode Srpske“) koji je zadužen za upravljanje projektom. Imajući u vidu loše stanje objekata za zaštitu od poplava u Republici Srpskoj zbog decenijskog nedostatka sredstava za njihovo redovno održavanje, kao i zbog velikih šteta koje su zabilježene u toku katastrofalnih poplava 2010. i 2014, kroz projekat „Hitne pomoći i zaštita od poplava u Republici Srpskoj“ unapređuje se pouzdanost sistema zaštite od poplava na području sliva rijeke Save u Srpskoj.

Uzimajući u obzir vremensku distancu od izgradnje postojećih objekata zaštite od poplava do danas i njihovu kompleksnost u sistemu zaštite ljudi i dobara, te potrebu za njihovim pouzdanim fukcionisanjem, bilo je potrebno započeti sa aktivnostima na njihovoj rekonstrukciji što je zahtijevalo značajna finansijska sredstva. Finansijski aranžman kod međunarodnih finansijskih institucija, u konkretnom slučaju kod Evropske investicione banke, uslovljen je poštovanjem i primjenom određenih procedura kao što su tenderske procedure, međunarodne ugovorne procedure (FIDIC), međunarodni standardi i slično, a prije svega je neophodno ispoštovati postojeće zakonske propise koji se primjenjuju u Republici Srpskoj i BiH.

Mladen Antonić

„FIDIC“ modeli ugovora se razvijaju već više od pedeset godina kao međunarodni standard za konsultantsku industriju. Oni su prepoznati i koriste se globalno u mnogim jurisdikcijama i na raznim vrstama projekata, s ciljem da se uspostave opšti uslovi za sagledavanje toka projekta i standardizovanje rješenja za različite vrste spornih situacija do kojih može doći u toku realizacije projekta. Ova standardizovana rješenja pružaju mogućnost za uočavanje najčešćih problema u toku rada na projektu i definišu zadatke i odgovornost ugovornih strana u njihovom rješavanju. „FIDIC“ je do sada razvio sedam različitih uslova ugovora i vodič za „FIDIC“ modele ugovora. Svaki od njih je označen drugom bojom pa ih zovemo – „FIDIC“ duga.

Najvažniji dokumenti kojima se regulišu međusobni odnosi izvođača i investitora, odnosno koje je Javna ustanova „Vode Srpske“ koristila prilikom ugovaranja u cilju realizacije projekta „Hitne pomoći i zaštite od poplava u Republici Srpskoj“ su „FIDIC Conditions of Contract for Construction (Pink Book – Multilateral Development Bank Harmonised, June 2010)“ i „FIDIC Conditions of Contract for Plant and Design-Build (Yellow Book First Edition 1999)“.

U ugovorima vezanim za međunarodnu investicionu izgradnju, najčešće se primenjuju opšti uslovi koje je izdala Međunarodna federacija inženjera konsutanata „FIDIC“. „FIDIC“ uslovi doživjeli su najširu međunarodnu primjenu jer su u njima u velikoj mjeri uravnotežena prava i dužnosti svih ugovornih strana.

Imajući u vidu činjenicu da dva projekta nikada nisu ista, „FIDIC“ prepoznaje da su za specifična projektna pitanja potrebni posebni uslovi koji se prilagođavaju od slučaja do slučaja. Zbog toga svi „FIDIC“ ugovori sadrže smjernice za pripremu posebnih uslova i daju primjere za područja u kojima se mogu tražiti posebne odredbe za specifične projekte. Kroz posebne uslove odredbe opštih uslova se mijenjaju, brišu ili dopunjavaju.

Kao jedan od karakterističnih tipova ugovoranja koji je prvi put primjenjen u JU „Vode Srpske“ jesu uslovi ugovaranja za postrojenje i projektovanje-izgradnju prema „FIDIC“ žutoj knjizi. Ovaj tip ugovora preporučuje se za projekte gdje oprema ima značajan udio u ukupnoj vrijednosti. Ovakvi ugovori se zaključuju za izvođenje građevinskih radova zajedno sa isporukom i montažom opreme, kod kojih projekat izrađuje izvođač, kao i kod same isporuke opreme (mašinske i/ili elektro).

Konkretan slučaj ugovaranja prema „FIDIC“ modelu JU „Vode Srpske“ sprovela je za Tendersku grupu 11 – rehabilitacija pumpnih stanica na području Republike Srpske, koja je podrazumijevala određene građevinske radove, nabavku nove hidromašinske i elektro opreme, kao i remont postojećih pumpnih agregata na određenim lokacijama, ukupno 22 radne sekcije. Izvođač radova bila je španska firma „OCIDE CONSTRUCCION“.

Ugovorom je bilo predviđeno testiranje sposobnosti izvođača radova na izvršenju prvih pet radnih sekcija: PS Una – radna sekcija br. 2, PS Povelič – radna sekcija br. 12, PS Dolina – radna sekcija br. 14, PS Kej – radna sekcija br. 15 i Ustava Rača – radna sekcija br. 19.

Radovi na realizaciji Ugovora TG11 su počeli pripremom projektne dokumentacije (idejni projekti i glavni projekti) za prvih pet radnih sekcija. U toku realizacije projekta, zbog velikog broja varijacija koje su nastale kao posljedica nedostataka u tenderskoj dokumentaciji i novih zahtjeva ugovornog organa, poboljšanja koje je predložio izvođač radova, kao i nedovoljnih kapaciteta izvođača, postalo je sasvim jasno da izvođač neće završiti ni prvih pet radnih sekcija u ugovorenom roku. Ipak, izvođač je na kraju uspio da predviđene radove za prvih pet radnih sekcija privede kraju. Trenutno za predmetne sekcije traje garantni period kao i završna testiranja opreme koja zbog nepovoljnih hidroloških uslova nisu ranije sprovedena.

Zbog evidentnog nedostatka kapaciteta izvođača, JU „Vode Srpske“ odlučila je da pristupi sporazumnom raskidu ugovora za TG11 u cilju okončanja ugovora i pripreme novog tenderskog dokumenta kojim bi se otklonile sve nedorečenosti uočene u realizaciji ugovora za TG11.

Generalni zaključak je da je implementacija projekata koje finansiraju međunarodne finansijske institucije drugačija u odnosu na tradicionalni pristup. Kako bi se uspješno realizovala sredstva finansijskih institucija koja su na raspolaganju institucijama entiteta u BiH, potrebno je prilagoditi pristup u implementaciji. Potrebno je unaprijediti iskustva u primjeni međunarodnih ugovornih procedura. U konkretnom slučaju primjena modela ugovora prema „FIDIC“ žutoj i pink knjizi zahtijeva njihovo temeljno poznavanje. JU „Vode Srpske“ je u nekoliko navrata dobijala grant sredstva za tehničku asistenciju međunarodnog konsultanta „COWI IPF“ koja se ogledala u pripremi tenderskih dokumenata, praćenju procesa nabavke i evaluacije, upravljanju ugovorima na projektu „Hitne pomoći i zaštite od poplava u Republici Srpskoj“, te edukaciji i jačanju kapaciteta unutar Javne ustanove „Vode Srpske“.

---